زغال، یکی از بهترین کشفیات بشریت است که از نقاشی گرفته تا برق، از جوجه کباب گرفته تا تجارت، موارد متعدد و زیادی را در برمی‌گیرد. چیزی که مسلم است این می‌باشد که با یک نوع زغال، نمی‌توان به تمام ای اهداف رسید. به عبارت دیگر، هر گلی یک بویی دارد و هر زغالی یک خاصیتی!
از اعماق جنگل‌های انبوه تا کوره‌های داغ صنعتی، زغال نقشی بی‌بدیل در تاریخ بشر ایفا کرده است. این ماده سیاه و متخلخل، حاصل دگردیسی چوب و دیگر مواد آلی در گرمای شدید بدون اکسیژن، منبعی غنی از انرژی و ماده اولیه کاربردهای متنوعی است. در این مقاله، سفری به دنیای زغال خواهیم داشت و انواع، کاربردها و حقایق جالب آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
زغال چیست؟
زغال، ماده حاصل از سوختن یک سری مواد دیگر می‌باشد که با توجه به نوع سوختن و همچنین مواد اولیه گوناگونی که در تهیه آن وجود دارد، ویژگی ها و خواص مختلفی پیدا می‌کند. البته یک عنصر نیز در تمام زغال ها مشترک است و آن، کربن است. نام این عنصر که از نام لاتین کربو گرفته شده است، خواص مختلفی به زغال می‌دهد که از جمله آن، می‌توان به سوختن اشاره کرد. درباره این موضوع در ادامه بیشتر صحبت خواهیم کرد.
انواع زغال
زغال، جزو مواردی است که بیشترین کاربرد را در زندگی انسان ها ایفا می‌کند. می‌توان خاصیت سوختن زغال را از دلایل این موضوع دانست؛ در این بخش به معرفی کامل انواع زغال و ویژگی های هرکدام می‌پردازیم.
زغال چوب
اولین زغال کشف شده توسط بشریت را می‌توان این نوع زغال دانست؛ چرا که احتمالا پس از کشف آتش، اولین چیزی که انسان مشاهده کرده، بقایای حاصل از سوختن مواد داخل آتش بوده است و در آن زمان نیز، چیزی جز چوب و هیزم نمی‌توانسته چنان در دسترس باشد که در دسترس افراد مختلف قرار بگیرد.
ویژگی های زغال چوب
زغال حاصل از سوختن چوب، دود بسیار زیادی منتشر می‌کند. همچنین به دلیل در دسترس بودن چوب، زغال چوب را می‌توان اولین زغال به دست آمده توسط بشریت نیز به حساب آورد. از دیگر ویژگی های زغال چوب، می‌توان به ایجاد خاکستر زیاد اشاره کرد. زغال چوب را نیز نمی‌توان نوعی زغال خودسوز به حساب آورد؛ چرا که این زغال برای روشن ماندن به باد زدن شدید نیاز دارد و در غیر این صورت، مدت زمان چندان زیادی روشن نمی‌ماند. همچنین زغال چوب معمولا پس از مدت زمان نه چندان طولانی، به خاکستر تبدیل می‌شود و از بین می‌رود.
کاربرد زغال چوب
کاربرد این نوع زغال چوب را می‌توان از گذشته های دور تاکنون مشاهده کرد. از نقاشی روی دیوار غار گرفته تا احتمالا پختن گوشت و دیگر مواد غذایی، البته بعد از پایان دوران خام خواری! البته شاید ارسال دود توسط سرخپوستان برای رساندن پیام به دیگران نیز با زغال چوب صورت می‌گرفته است؛ زیرا همانطور که بیان کردیم، این نوع زغال، دود بسیار زیادی تولید می‌کند.
معایب زغال چوب
از معایب زغال چوب، می‌توان به نابودی جنگل ها با قطع درختان، ایجاد دود شدید، برجای گذاشتن خاکستر زیاد و روشن نبودن برای مدت طولانی اشاره کرد.
زغال چوب در حال و آینده زندگی بشر
امروزه استفاده از زغال چوب، بسیار کمرنگ شده است. دلیل آن را می‌توان از بین رفتن جنگل های سراسر دنیا دانست. البته متاسفانه هنوز هم هستند کسانی که بدون توجه به مسائل زیست محیطی، اقدام به قطع درختان جهت درست کردن آتش می‌کنند که امیدواریم زودتر به خود بیایند. البته در آینده، احتمالا قوانینی جهت ممنوعیت کامل قطع درختان به جهت تولید زغال چوب وضع خواهد شد.
زغال سنگ
از پرکاربردترین انواع زغال، می‌توان به زغال سنگ اشاره کرد. این نوع زغال، جزو سوخت های تجدیدناپذیر محسوب شده و بالاخره روزی به پایان خواهد رسید. البته احتمالا پیدا کردن معدن زغال سنگ در گذشته سخت بوده و چون به اندازه چوب درخت در دسترس نبوده، احتمالا این نوع زغال، مصرف چندانی نیز در گذشته نداشته است و رفته رفته ارزش آن نمود پیدا کرده است. البته، اولین معدن کشف شده در دنیا، معدنی در چین (معدن فوشان) است که حدودا 1000 سال پیش در شمال شرقی این کشور کشف شد. واژه کربن، برگرفته از واژه لاتین کربو به معنای زغال سنگ می‌باشد.
ویژگی های زغال سنگ
همانطور که از نام این نوع زغال مشخص است، زغال سنگ نوعی سنگ زغالی است!! در واقع، طی میلیون ها سال، پسماندهای گیاهان مختلف و به طور خاص، گیاه سرخس تحت فشار قرار گرفته و زغال سنگ را تشکیل داده اند تا امروزه از معدن ها قابل استخراج باشند. از دیگر ویژگی های زغال سنگ، می‌توان به وجود مقداری فلز، مانند نیکل، مس، آلومینیوم، جیوه و … اشاره کرد.
کاربرد زغال سنگ
کاربرد زغال سنگ را در ابتدا می‌توان مختص به گرمایش منازل دانست اما کم کم با کشف برق و اطلاع از امکان استفاده از این نوع زغال برای تولید برق؛ استخراج، استفاده و حتی صادرات زغال سنگ افزایش پیدا کرد. با قطع جریان گاز طبیعی روسیه به اروپا، استفاده از زغال سنگ به طرز بسیار زیادی برای گرم کردن منازل بیشتر شد. استفاده برای مصارف نقاشی، کشاورزی و … از دیگر کاربردهای زغال سنگ می‌باشد.
زغال سنگ در حال و آینده بشر
همانطور که گفتیم، امروزه زغال سنگ یکی از پرکاربردترین سوخت های فسیلی و سنگ های موجود در دنیا می‌باشد اما در هر صورت، در آینده بشر جایی نخواهد داشت؛ چرا که روزی به پایان خواهد رسید و انسان باید به دنبال جایگزین برای آن باشد.
معایب زغال سنگ
همانطور که گفتیم، زغال سنگ دارای جیوه بوده و به همین دلیل، در هنگام سوختن در نیروگاه ها این جیوه آزاد شده و وارد هوا می‌شود که قطعا می‌تواند دارای مضراتی باشد. همچنین بخواهیم یا نخواهیم این سوخت فسیلی روزی به پایان خواهد رسید. سختی استخراج، از دیگر معایب زغال است.
زغال فشرده
از دیگر انواع زغال، می‌توان به زغال فشرده یا زغال چینی اشاره کرد. این زغال، با استفاده از ترکیب یک سری مواد اولیه که اکثرا ضایعات محصولات کشاورزی، مانند پوست گردو، پوست پسته، پوست بادام و … هستند و خاک اره، خاک زغال و غیره و فشرده سازی آن ها تولید می‌شود. این نوع زغال، به دلیل مواد اولیه و ترکیباتی که دارد، دوستدار محیط زیست بوده و نه مانند زغال چوب، باعث نابودی جنگل ها می‌شود و نه مانند زغال سنگ، روزی به پایان می‌رسد. این زغال را از این جهت زغال چینی می‌نامند که اولین بار، چینی ها پس از مشاهده رو به نابودی رفتن جنگل هایشان برای تولید زغال چوب، به فکر تولید زغالی با کمترین آسیب به محیط زیست افتادند.
ویژگی های زغال فشرده
شاید بتوان مهمترین ویژگی زغال فشرده را عدم آسیب زدن به محیط زیست دانست؛ چرا که با مواد اولیه کاملا طبیعی تولید می‌شود. از دیگر ویژگی های این نوع زغال، می‌توان به سوختن طولانی مدت و با گرمای بالا اشاره کرد. این زغال همچنین بو و گاز ساطع نمی‌کند و به همین دلیل، انتخابی مناسب، مخصوصا برای پخت و پز خواهد بود. به این نوع زغال، زغال قالبی نیز می‌گویند؛ زیرا توسط دستگاه هایی که برای اینکار تولید می‌شوند، به شکل قالب های متنوعی درمی‌آیند و در نتیجه، استفاده از آن ها ساده است. کاملا برخلاف دو نوع دیگر زغال که یا باید چوب ها توسط تبر به قطعات کوچک تبدیل شود یا کار استخراج و تهیه آن ها بسیار سخت و طاقت فرساست. این زغال، از نظر قیمت نیز بسیار به صرفه بوده و خرید آن از نظر اقتصادی توجیه دارد.
کاربرد زغال فشرده
از کاربردهای زغال فشرده، می‌توان به عنوان وسیله ای برای طراحی و نقاشی، استفاده به عنوان زغال کبابی برای پخت و پز و حتی گرم کردن تنورها اشاره کرد.
زغال فشرده در حال و آینده بشر
امروزه زغال فشرده، به دلیل ویژگی ها و مزایایی که دارد، بسیار مورد استقبال هم افراد گوناگونی که قصد راه اندازی یک کسب و کار پرسود دارند و هم کشورهای مختلف قرار گرفته و صادرات زغال به کشورهای متنوع، مخصوصا کشورهای اطراف ایران به یکی از مناسب ترین تجارت ها بدل شده است. پیشبینی می‌شود در آینده، تولید زغال فشرده و همچنین استفاده از آن، به طور چشمگیری افزایش پیدا کند.
معایب زغال فشرده
زغال فشرده به خودی خود ایراد خاصی ندارد، مگر اینکه خود تولید کننده با استفاده از دستگاه های ضعیف اقدام به تولید زغال کند که قطعا، می‌تواند خروجی کار را تحت الشعاع قرار دهد. استفاده از دستگاه زغال فشرده بی کیفیت، سبب می‌شود زغال حاصل، خرد شود و یا به طور کامل قابل استفاده نباشد یا در صورت استفاده، نتواند انتظارهای شما را پاسخ دهد.
همچنین بخوانید: علت ترک خوردن زغال فشرده
زغال فعال
دیگر زغال جذاب این روزهای دنیا را می‌توان زغال فعال بیان کرد. این زغال که با کربن اکتیو یا کربن فعال نیز شناخته می‌شود، در واقع ماده ای می‌باشد که ترکیبات مختلف، علی الخصوص ترکیبات عالی موجود در گازها و مایع ها را از بین می‌برد و برای مواردی که نیاز به تصفیه دارند به کار می‌رود.
ویژگی های زغال فعال
زغال فعال، به دلیل حرارت بسیار بالایی که به آن وارد می‌شود، هیچگونه ضرری نداشته و در پزشکی کاربرد فراوانی دارد. از دیگر ویژگی های منحصر به فرد کربن فعال، می‌توان به منافذی که در آن وجود دارد اشاره نمود. همچنین زغال فعال، با توجه به نحوه تولیدی که دارد، دارای عوارض جانبی برای تولید کنندگان آن نمی‌باشد. یکی از مهمترین ویژگی های این ماده استثنایی، قیمت پایین آن، مخصوصا نسبت به کاربرد زیاد این ماده جذاب است. گفتیم جذاب، جالب است بدانید واقعا زغال فعال، جزو جاذب ترین مواد موجود در طبیعت است و اصلا به خاطر همین ویژگی انقدر مورد توجه قرار گرفته است؛ چرا که اکثر مواد شیمیایی ترکیبات مختلف را جذب می‌کند و محصول را خالص تحویل می‌دهد.
کاربرد زغال فعال
زغال اکتیو، جزو پرکاربردترین مواد طبیعی نیز می‌باشد و احتمالا در آینده تعداد این کاربردها افزایش نیز خواهد شد. از کاربردهای بی نظیر زغال فعال، در پزشکی و مخصوصا درمان مسمومیت های حاد می‌توان اشاره کرد. البته همانطور که گفتیم در تصفیه آب و هوا نیز کاربردهای گسترده دارد.
زغال فعال در حال و آینده بشر
زغال فعال از سال ها پیش مورد استفاده قرار می‌گرفته است. مصریان، بیش از هر ملت دیگری، به استفاده از کربن فعال همت می‌گماردند. آن ها برای مصارف گوناگونی، مانند درمان بیماری های روده، از بین بردن بوهای نامطبوع و نوشتن روی اولین مدل کاغذ، یعنی پاپیروس، از کربن فعال استفاده می‌کردند. حتی گفته می‌شود از این ماده، برای به دست آوردن برنز از سنگ معدن نیز استفاده می‌نمودند. امروزه کاربردهای بیشتری برای زغال فعال کشف شده است و احتمالا در آینده نیز، روند صعودی یافتن کاربردهای آن ادامه خواهد یافت.
معایب زغال فعال
خوشبختانه هنوز هیچ واکنش شیمیایی نامطلوبی از زغال فعال در ترکیبات مختلف شناسایی نشده است اما از معایب آن، می‌توان به استفاده از زغال چوب برای تولید آن اشاره کرد. البته کاربردهای آن نسبت به زغال چوب بسیار بسیار بیشتر است اما در هر حال، گفته شده یبوست، یکی از عوارض جانبی زغال فعال می‌باشد. در موارد نادر، استفاده از زغال فعال سبب انسداد مجرای روده و کم آبی بدن و حتی بازگشت به ریه ها نیز می‌تواند بشود.
زغال کک
زغال کک، این ماده خاکستری، سخت و متخلخل، از حرارت دادن زغال‌سنگ در غیاب هوا به دست می‌آید. این فرآیند، ناخالصی‌ها و مواد فرار زغال‌سنگ را حذف کرده و کربن خالص و متراکمی را به جای می‌گذارد که به آن کک می‌گویند. کک به دلیل ویژگی‌های منحصر به فردش، نقش حیاتی در صنایع مختلف، به ویژه صنعت فولاد، ایفا می‌کند.
ویژگی‌ها و کاربردها
- سوخت با انرژی بالا: کک با داشتن درصد کربن بالا و ناخالصی‌های کم، سوخت بسیار کارآمدی است که در کوره‌های بلند برای ذوب سنگ آهن و تولید فولاد استفاده می‌شود.
- عامل احیاکننده: کک در فرآیند احیای سنگ آهن، اکسیژن را از اکسید آهن جدا کرده و آهن خالص را آزاد می‌کند.
- مقاومت مکانیکی بالا: کک در کوره‌های بلند، در برابر فشار و سایش مقاومت بالایی از خود نشان می‌دهد و اجازه می‌دهد گازهای احیاکننده به راحتی از میان آن عبور کنند.
- تخلخل بالا: ساختار متخلخل کک، سطح تماس آن با سنگ آهن و گازهای احیاکننده را افزایش داده و فرآیند احیا را تسریع می‌کند.
- کاربردهای دیگر: کک علاوه بر صنعت فولاد، در صنایع دیگری مانند ریخته‌گری، تولید فروآلیاژها و حتی به عنوان سوخت در برخی مناطق نیز استفاده می‌شود.
زغال نارگیل
زغال نارگیل، این ماده سیاه و متراکم، از پوسته‌های دور ریخته شده نارگیل تولید می‌شود. این زغال به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، به عنوان یک جایگزین پاک و پربازده برای زغال‌های سنتی، به ویژه در قلیان و کباب‌پزی، محبوبیت زیادی پیدا کرده است.
ویژگی‌ها و مزایا
- سوخت پاک و بدون دود: زغال نارگیل در مقایسه با زغال‌های چوبی، دود بسیار کمتری تولید می‌کند و بوی نامطبوع ندارد. این ویژگی، آن را به گزینه‌ای ایده‌آل برای استفاده در فضاهای بسته و باز تبدیل می‌کند.
- زمان سوخت طولانی: زغال نارگیل به مدت طولانی‌تری نسبت به زغال‌های دیگر می‌سوزد و حرارت ثابتی را برای مدت زمان بیشتری فراهم می‌کند. این ویژگی، مصرف زغال را کاهش داده و در هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌کند.
- حرارت بالا و یکنواخت: زغال نارگیل حرارت بالایی تولید می‌کند و این حرارت را به طور یکنواخت در تمام سطح خود پخش می‌کند. این ویژگی، پخت و پز غذا را سریع‌تر و با کیفیت‌تر می‌کند.
- بدون جرقه و خاکستر کم: زغال نارگیل در هنگام سوختن، جرقه تولید نمی‌کند و خاکستر بسیار کمی از خود به جای می‌گذارد. این ویژگی، آن را به گزینه‌ای ایمن‌تر و راحت‌تر برای استفاده تبدیل می‌کند.
- دوستدار محیط زیست: زغال نارگیل از مواد بازیافتی تولید می‌شود و در مقایسه با زغال‌های چوبی، به قطع درختان و تخریب جنگل‌ها کمک نمی‌کند
لیمو
زغال لیمو یک نوع زغال فشرده است که از پوست لیمو و سایر مواد گیاهی ساخته می شود. این یک سوخت زیست تخریب پذیر و تجدیدپذیر است که می تواند به جای زغال سنگ سنتی، چوب یا گاز طبیعی استفاده شود. زغال لیمو به دلیل تولید دود و بو کمتر، جایگزینی تمیزتر برای سایر سوخت ها در نظر گرفته می شود.
زغال لیمو را می توان در خانه با استفاده از پوست لیمو خشک شده، مواد گیاهی مانند برگ ها و شاخه ها و یک ماده چسبان مانند نشاسته یا آرد ذرت تهیه کرد. مواد تشکیل دهنده را با هم مخلوط کرده و به شکل بریکت یا قالب فشار می دهیم و سپس اجازه می دهیم تا خشک شوند.
زغال لیمو را می توان در اجاق گاز، شومینه یا باربیکیو استفاده کرد. همچنین می توان از آن برای گرم کردن آب یا پخت و پز روی اجاق گاز استفاده کرد. زغال لیمو سوخت داغی تولید می کند که می تواند برای گرم کردن خانه ها یا سایر ساختمان ها استفاده شود.
زغال لیمو مزایای زیادی نسبت به سایر سوخت ها دارد. این یک سوخت تجدیدپذیر است، به این معنی که می توان آن را از مواد گیاهی که به طور طبیعی دوباره رشد می کنند، تهیه کرد. این نیز یک سوخت زیست تخریب پذیر است، به این معنی که در محیط تجزیه می شود و مواد مضر باقی نمی ماند. زغال لیمو همچنین به دلیل تولید دود و بو کمتر، جایگزینی تمیزتر برای سایر سوخت ها در نظر گرفته می شود.
زغال حبه ای
زغال حبه ای یا بریکت زغال نوعی سوخت فشرده است که از مواد مختلفی از جمله زغال سنگ، بیوماس و ضایعات کشاورزی ساخته می‌شود. این بریکت‌ها معمولاً به شکل استوانه‌ای یا بیضی شکل هستند و در اندازه‌های مختلفی عرضه می‌شوند. بریکت‌های زغال به عنوان جایگزینی تمیزتر و کارآمدتر برای زغال سنگ سنتی و سایر سوخت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند
ساخت زغال حبه ای در خانه با استفاده از یک دستگاه بریکت‌ساز امکان‌پذیر است. بریکت‌ساز دستگاهی است که مواد را تحت فشار قرار می‌دهد تا به شکل بریکت درآیند. بریکت‌سازها در اندازه‌های مختلف موجود هستند و برخی از مدل‌ها حتی برای مصارف خانگی طراحی شده‌اند.
بهترین نوع زغال چیست؟
با توجه به معرفی که نسبت به انواع زغال داشتیم، شاید بخواهید بدانید بهترین نوع زغال چیست؛ در پاسخ باید گفت، هرکس، با توجه به انتظاراتی که از زغال و کاربردهای آن دارد، می‌تواند خودش بهترین نوع زغال را مدنظر قرار دهد. برای مثال، کسی که به دنبال راه اندازی یک کسب و کار پرسود و راحت می‌باشد، می‌تواند با راه اندازی خط تولید زغال فشرده، به هدفش برسد و احتمالا برای او، بهترین نوع زغال، همین زغال فشرده می‌باشد. شاید هم کسی هدفش از تهیه زغال، درست کردن یک جوجه کباب در جنگل های زیبای کشور عزیزمان باشد و با یک تبر، به خواسته خود برسد! (شدیدا این کار را منع میکنیم)
استفاده از زغال فشرده برای کسب و کارها
زغال فشرده، یکی از بهترین موارد ممکن برای راه اندازی یک کسب و کار موفق می‌باشد. تهیه انواع دستگاه زغال، از مهمترین راه های رسیدن به موفقیت در این حرفه است. زغال فشرده دارای مشتریان فراوان در داخل و حتی خارج از کشور بوده و همین موضوع، سبب می‌شود تولید این نوع زغال، از محبوبیت فراوانی برخوردار باشد.
سخن پایانی
در این مقاله، سعی کردیم تا شما را با انواع زغال و ویژگی هایی که هرکدام دارند آشنا کنیم. شرکت سازه ابتکار ارشد، بزرگ ترین تولید کننده انواع دستگاه های تولید زغال، از اکسترودر تا کوره صنعتی بوده و توانسته برای خیل عظیمی از هموطنان کارآفرینی کند. انتخاب مدیرعامل این مجموعه به عنوان کارآفرین برتر سال های 1399، 1400 و 1401، خود گواهی بر کیفیت محصولات این شرکت می‌باشد. چنانچه نظری راجع به انواع زغال و کاربردهای مختلف آن ها دارید یا زغالی می‌شناسید که ما آن را در این مقاله وارد نکرده ایم، لطفا در نظرات بفرمایید.
