کمتر کسی به آن فکر می‌کند اما لاستیک یکی از مهم‌ترین کالاهایی است که در زندگی همه ما وجود داشته و نقش بسیار مهمی دارد. این حلقه‌های سیاه جادویی بار کل صنعت را به دوش می‌کشند و بدون آن‌ها مظاهر تمدن امروزی قابل دستیابی نیستند. مثل هر چیز خوبی دیگری، عمر لاستیک‌ها نیز زیر بار سنگین خودروها به پایان می‌رسد و باید دور انداخته شوند. اجساد این حلقه‌های بی‌جان می‌تواند خطرناک‌تر از آنچه تصور می‌کنید باشد!
لاستیک‌ها ترکیبات پیچیده‌ای از مواد شیمیایی مختلف هستند و اگر پسماند آن‌ها به درستی مدیریت نشود، می‌تواند یک تهدید جدی برای محیط زیست باشد و آسیب‌های زیادی وارد کند. بهترین کاری که می‌توان در قبال لاشه لاستیک‌های فرسوده انجام داد، بازیافت و تبدیل آنان به موادی ارزشمند و مفید است.
این فرآیند اما نکات ریز و درشتی دارد که در این مقاله به آن‌ها خواهیم پرداخت.
سابقه صنعت بازیافت لاستیک در ایران
بازیافت لاستیک در ایران به صورت رسمی از دهه ۱۳۷۰ آغاز شد. در این دهه، با افزایش تعداد خودروها و به تبع آن، افزایش حجم لاستیک‌های فرسوده، نیاز به مدیریت این پسماندها به عنوان یک چالش محیط زیستی و اقتصادی احساس شد.
تا قبل از آن، لاستیک‌های فرسوده (اغلب به صورت غیرمجاز) سوزانده می‌شدند یا در طبیعت رها می‌شدند که این امر موجب آلودگی شدید خاک و هوا می‌شد. اما از دهه ۷۰، با ورود فناوری‌های نوین و دستگاه‌های بازیافتی مدرن و البته افزایش آگاهی عمومی در خصوص اثرات منفی این پسماندها، تعدادی کارگاه و کارخانه بازیافت لاستیک در کشور تأسیس شدند.
در ابتدا، این واحدهای صنعتی بیشتر بر روی خرد کردن لاستیک و تولید گرانول‌های لاستیکی جهت تولید محصولاتی همچون کفپوش‌ها متمرکز بودند اما در دهه‌های بعدی (۱۳۸۰ و ۱۳۹۰)، با گسترش نیازهای صنعتی و افزایش سرمایه‌گذاری در این حوزه، فرآیندهای بازیافت پیشرفته‌تری مانند تولید پودر لاستیکی، آسفالت‌های لاستیکی و حتی تبدیل پسماندها به سوخت‌های جایگزین (پایرولیز) در پیش گرفته شد.
با وجود پیشرفت‌های انجام گرفته، هنوز صنعت بازیافت لاستیک در ایران با چالش‌هایی مانند نبود زیرساخت‌های کافی برای جمع‌آوری لاستیک‌های فرسوده، کمبود حمایت‌های دولتی و نیاز به واردات فناوری‌های پیشرفته‌تر مواجه است. به همین دلیل، این صنعت در داخل، همچنان ظرفیت‌های بسیار زیادی برای توسعه و بهبود دارد.
اهمیت بازیافت لاستیک
بازیافت لاستیک نه‌تنها مزیت‌ها و سودآوری‌های زیادی دارد، بلکه از جنبه‌های مختلفی یک امر مهم نیز هست.
کاهش آلودگی‌های زیست محیطی
استیک از ترکیبات شیمیایی تشکیل شده که نه‌تنها غیر قابل تجزیه، بلکه بسیار مخرب و آسیب‌زا هستند. این مواد ده‌ها و حتی صدها سال در طبیعت باقی می‌مانند و در روند تجزیه خود می‌توانند خاک و آب را به شدت مسموم کنند. به همین خاطر بازیافت کردن آن‌ها اهمیت زیادی در حفظ سلامت محیط زیست دارد.
صرفه‌جویی در منابع انرژی
کشورهای جهان همچنان تا حد زیادی به انرژی‌های ناپاک فسیلی متکی هستند اما استخراج و فرآوری مواد خام نفتی و گازی هزینه و انرژی زیادی می‌برد. این در حالی است که پایه بیشتر مواد شیمیایی لاستیک از نفت بوده و با بازیافت آن می‌توان مقادیر زیادی سوخت‌های قابل استفاده تولید کرد. با این کار در مصرف انرژی‌های تجدیدناپذیر صرفه‌جویی زیادی می‌شود و هزینه تأمین سوخت هم کاهش می‌یابد.
ساخت لاستیک‌های جدید
یکی از کارهایی که می‌توان با لاستیک‌های بازیافتی انجام داد، تولید لاستیک جدید است. این کار نه‌تنها هزینه کمتری نسبت به تولید با مواد خام جدید دارد و به‌صرفه است، بلکه آسیبی هم به محیط زیست نمی‌زند.
تولید محصولات جدید
با استفاده از مواد حاصل از بازیافت لاستیک، می‌توان محصولات متنوع و جذاب دیگری که تولید آن‌ها با مواد خام جدید به‌صرفه نیست، ساخت. از جمله این فرآورده‌های کاربردی می‌توان به کفپوش‌های لاستیکی و مواد عایق صنعتی اشاره کرد.
گسترش بازار کار
صنعت بازیافت لاستیک یکی از صنایع بزرگ است که با گسترش آن می‌توان فرصت‌های شغلی زیادی ایجاد کرد. از مراحل جمع‌آوری گرفته تا فرآوری و جابجایی. علاوه بر این، این صنعت با افزایش ظرفیت مواد اولیه (ارزان) سایر کارخانه‌جات، می‌تواند به آن‌ها نیز در ایجاد موقعیت‌های کاری بیشتر کمک کند.
دولت‌های پیشرفته سهم زیادی از ایجاد شغل را در صنعت بازیافت تعریف کرده‌اند و توانسته‌اند مشکل بیکاری، به ویژه در مناطق محروم را تا حد زیادی برطرف نمایند.
موارد مصرف و کاربرد بازیافت لاستیک
بازیافت لاستیک چندین مرحله گوناگون دارد که شامل: جمع‌آوری، خرد کردن، تبدیل به گرانول لاستیکی با استفاده از فرآیندهای شیمیایی، تبدیل به پودر لاستیک یا فرآورده‌های دیگر، بسته‌بندی و فروش می‌شود.
از بازیافت لاستیک‌های فرسوده، تقریباً بین 20 تا 30 درصد ضایعات آهنی و مقادیر بسیار زیادی خرده لاستیک (گرانول) به دست می‌آید. البته درصد بسیار اندکی هم نخ باقی می‌ماند که کاربردهای خاص خودش را دارد.
با ورود فناوری‌های نوین، همه نوع لاستیک، از مدل‌های سنگین (مخصوص لودر و کامیون) گرفته تا سبک، قابل بازیافت هستند و اتفاقاً برای تولید مواد و محصولات مختلفی نیز به کار برده می‌شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تولید انرژی
خیلی از کارخانه‌ها، مانند سیمان، کاغذسازی و آهن‌سازی و حتی خیلی از نیروگاه‌های برق در داخل کشور می‌توانند از تایرهای فرسوده به عنوان سوخت برای تأمین انرژی مورد نیاز خود استفاده کنند. خیلی از کارخانه‌جات دیگر هم می‌توانند گرانول را بسوزانند و انرژی تأمین نمایند. علاوه بر این، از بازیافت لاستیک می‌توان برای تولید سوخت و گازوئیل نیز استفاده نمود که به صورت گسترده‌تری به عنوان منابع انرژی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
راهسازی و جاده‌سازی
یکی از مهم‌ترین موارد مصرف بازیافت لاستیک، در تولید آسفالت‌های لاستیکی است. گرانول یا پودر لاستیک حاصله در بازیافت را می‌توان به عنوان یک لایه پوشاننده یا کوتینگ روی آسفالت جاده‌ها به کار برد. این لایه محافظ نه‌تنها مقاومت آسفالت‌ها را در برابر ضربه و اصطکاک بالا می‌برد، بلکه موجب افزایش پایداری آن‌ها در برابر گرمای محیط نیز می‌شود.
صنایع ساختمانی
آیا می‌دانستید که ترکیب کردن پودر لاستیک با بتن، علاوه بر اینکه موجب کاهش وزن آن می‌شود، باعث مقاومت بیشتر آن در برابر آتش‌سوزی هم می‌گردد؟ علاوه بر این، از لاستیک‌های بازیافتی برای تولید انواع عایق‌های ساختمانی، چسب‌های درزگیر، عایق کانال‌های هوا و غیره استفاده می‌کنند. این مواد همچنین به صورت گسترده در تولید تایل‌های نرم به کار رفته در زمین‌های بازی کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تولید مواد لاستیکی و پلاستیکی
مواد حاصل از بازیافت لاستیک به صورت عمده در تولید پوشش استخرها، فوم‌های انعطاف‌پذیر و خیلی از محصولات پلاستیکی دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
صنعت خودروسازی و دریایی
در بیشتر کشورهای صنعتی پیشرفته از مواد بازیافت لاستیک برای تولید کفپوش‌های خودرو، انواع واشر، سیستم‌های ترمز، سپر، نوارهای لاستیکی دور درب و غیره به صورت گسترده استفاده می‌شود. علاوه بر این، در صنایع دریایی و کشتی‌سازی نیز از این مواد بازیافتی استفاده‌های زیادی می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به تولید ضربه‌گیرهای اسکله، شناورهای دریایی، کفپوش‌های کشتی و غیره اشاره کرد.
صنایع کشاورزی و دامداری
از لاستیک‌های بازیافتی به صورت عمده برای تولید ظروف تغذیه دام و طیور، فنس‌های پلاستیکی مزارع، لوله‌های آبرسانی، کاورهای لاستیکی و غیره استفاده می‌شود.
روش‌های بازیافت لاستیک
بازیافت لاستیک را می‌توان به روش‌های مختلفی انجام داد و به مواد متفاوتی نیز دست یافت که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بازیافت فیزیکی: در این روش که ساده‌ترین نحوه بازیافت لاستیک هم به شمار می‌رود، مواد تشکیل دهنده آن، یعنی پلاستیک، فولاد و نخ را از هم جدا می‌کنند تا به عنوان مواد جداگانه مورد استفاده قرار دهند. این شیوه شامل فرآیندهایی همچون سنگ‌زنی مکانیکی، ترمو مکانیکی و میکروبی و همچنین تجزیه اولتراسونیک و ولکانیزاسیون شیمیایی می‌شود.
- بازیافت حرارتی: جالب است بدانید که حدود 90% از لاستیک‌ها را مواد آلی تشکیل داده‌اند که ارزش حرارتی آن‌ها حتی از زغال‌سنگ هم بالاتر است!
- آسیاب تایر: با آسیاب کردن تایرهای لاستیکی، الیاف فولادی را از بافت آن‌ها جدا کرده و مواد پلاستیکی را به صورت پودر لاستیک یا گرانول در می‌آورند. این گرانول‌ها کاربردهای مستقیم و غیرمستقیم زیادی به عنوان مواد اولیه، در صنایع دیگر دارند.
- پیرولیز لاستیک: به فرآیند تجزیه کردن شیمیایی تایرها، پیرولیز لاستیک گفته می‌شود. دستگاه پیرولیز، مواد جامد لاستیکی را تحت حرارت (بین 400 تا 500 درجه سانتی‌گراد)، در یک محیط عاری از اکسیژن با مواد فرّار عالی ترکیب می‌کند و آن را به حالت حامل‌های انرژی مایع و گاز در می‌آورد. به صورت کلی، تولید گازوئیل از لاستیک را با فرآیند پیرولیز انجام می‌دهند.
نکته: علاوه بر گازوئیل، در این روش می‌توان مواد دیگری همچون روغن پیرولیز، گازهای قابل اشتعال و کربن سیاه (قابل استفاده در صنایع رنگ‌سازی) نیز تولید کرد.
سخن آخر
همانطور که در این مقاله خواندید، بازیافت لاستیک نه تنها به حفظ محیط زیست کمک می‌کند، بلکه می‌تواند منبع درآمدی پایدار نیز باشد. یکی از روش‌های نوین بازیافت لاستیک، استفاده از دستگاه پیرولیز است. این دستگاه با تبدیل لاستیک‌های فرسوده به گازوئیل، کربن بلک و سیم فولادی، به شما کمک می‌کند تا در مسیر اقتصاد دایره‌ای گام بردارید و به کاهش آلودگی‌های زیست محیطی کمک کنید.
اگر به دنبال راه‌اندازی خط تولید گازوئیل از پیرولیز لاستیک هستید، می‌توانید با متخصصان سازه ابتکار ارشد تماس بگیرید. این شرکت با ارائه دستگاه‌های باکیفیت و خدمات مشاوره‌ای تخصصی، شما را در راه‌اندازی یک کسب‌وکار موفق در زمینه بازیافت لاستیک یاری می‌کند.
برای کسب اطلاعات بیشتر و خرید دستگاه پیرولیز لاستیک، با ما تماس بگیرید.
